Rodzaje stosunków prawnych pomiędzy członkiem zarządu spółki kapitałowej a spółką

1. Rodzaje stosunków prawnych pomiędzy członkami zarządu, a spółką kapitałową.

Sposób powołania członka zarządu spółki kapitałowej określa umowa lub statut. Z reguły członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są powoływani uchwałą zgromadzenia wspólników, a spółek akcyjnych – uchwałą rady nadzorczej.

W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie z art. 201 § 4 k.s.h., członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Natomiast w spółkach akcyjnych, zgodnie z treścią art. 368 § 4 k.s.h., członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być odwołany lub zawieszony w czynnościach także przez walne zgromadzenie.

Charakter stosunków prawnych mogących powstać i istnieć pomiędzy spółką kapitałową (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjną), a członkiem jej zarządu opierać się może na dwóch płaszczyznach:

• organizacyjnej, tj. stosunku prawnego, który ma źródło w samym akcie powołania danej osoby do zarządu spółki (uchwała zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej) – stosunek wewnętrzny oraz

• umownej, tj. stosunku prawnego, który ma źródło w umowie (umowa o pracę lub cywilnoprawna) – stosunek zewnętrzny.

• Powołanie na mocy uchwały

Powołanie członka zarządu spółki kapitałowej na mocy uchwały zgromadzenia wspólników (w przypadku spółki z o.o.) lub rady nadzorczej (w przypadku spółki akcyjnej) tworzy stosunek organizacyjny pomiędzy osobą fizyczną a spółką. Stosunek ten w sposób wyczerpujący reguluje kodeks spółek handlowych. Przepisy kodeksu spółek handlowych określają bowiem kompetencje, obowiązki i odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak również spółki akcyjnej.

Stosunek wewnętrzny (organizacyjny) ma swój początek już z momentem dokonania aktu powołania danej osoby na stanowisko członka zarządu. Odpowiedni wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym ma więc charakter deklaratoryjny, co oznacza, że stanowi on jedynie potwierdzenie dokonanego powołania członka zarządu.

Należy zwrócić uwagę, że z samego powołania mocą uchwały członka zarządu nie wynikają obowiązki i uprawnienia typowe dla stosunków zatrudnienia, a zwłaszcza uprawnienie członka zarządu do wynagrodzenia za świadczoną pracę. Członka zarządu nie można automatycznie traktować jako zatrudnionego w spółce, bowiem członkostwo w zarządzie spółki jest odrębną więzią prawną od stosunku pracy czy cywilnoprawnego stosunku zatrudnienia. Mogą one współistnieć ze sobą, lecz może być również tak, że członkostwu w zarządzie nie towarzyszy stosunek zatrudnienia.

• Stosunek prawny na podstawie umów

Niezależnie od powołania, pomiędzy spółką kapitałową a członkiem zarządu może powstać drugi stosunek prawny na podstawie umów (stosunek zewnętrzny).

Członek zarządu w spółce kapitałowej może wykonywać swe obowiązki w szczególności na podstawie:

1. umowy o pracę – w związku z zawarciem z członkiem zarządu umowy o pracę, nawiązuje się stosunek zobowiązaniowy prawa pracy, w którym każda ze stron jest wobec drugiej uprawniona i zarazem zobowiązana do określonego świadczenia;

• umowy cywilnoprawnej, tj. w szczególności:

• kontraktu menadżerskiego – a zatemumowy o zarządzanie, na podstawie której na menadżera mającego zarządzać spółką przechodzą kompetencje do prowadzenia i reprezentowania spółki przez oznaczony w umowie okres czasu;

• umowy zlecenia – umowy uregulowanej w kodeksie cywilnym, na podstawie której członek zarządu zobowiązuje się do wykonywania czynności (świadczenia usług) zarządu wobec spółki.

Zawarcie z członkiem zarządu umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej (zlecenia, umowy o zarządzanie czy kontraktu menedżerskiego) rodzi odrębny stosunek zobowiązaniowy, którego istotą jest świadczenie pracy (usług menedżerskich) za wynagrodzeniem. Stosunek zewnętrzny dotyczący pełnienia funkcji członka zarządu powstaje więc dopiero w momencie zawarcia odpowiedniej umowy pomiędzy spółką a osobą pełniącą tę funkcję.

Kodeks spółek handlowych wprowadza pewne dodatkowe wymogi, od których spełnienia zależy ważność umowy zawieranej pomiędzy członkiem zarządu a spółką. Dotyczy to wszystkich rodzajów umów.

W umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h.) lub uchwałą walnego zgromadzenia (w przypadku spółki akcyjnej, zgodnie z art. 379 k.s.h.).