Nieuchwytność pozwanego w procesie sądowym – Czyli co zrobić jeżeli pozwany nie odbiera korespondencji kierowanej do niego przez sąd?

W każdej sferze życia, czy to w biznesie czy w życiu prywatnym czasami zdarzają się spory prawne, których nie sposób rozstrzygnąć w drodze porozumienia stron. W takich sytuacjach, jedna ze stron sporu musi zdecydować o skierowaniu sporu na drogę sądową. O ile w „modelowym” wydaniu procesu cywilnego każda ze stron pozostaje aktywna, przytacza argumenty na poparcie swoich twierdzeń, wnioskuje o przeprowadzenie dowodów i ogólnie rzecz ujmując bierze czynny udział w postępowaniu, to czasem zdarza się pozwany, który z różnych przyczyn pozostaje nieuchwytny dla wymiaru sprawiedliwości, co na wiele miesięcy paraliżuje postępowanie sądowe

Wspomniana nieuchwytność pozwanego objawia się poprzez niemożność doręczenia mu przez sąd pierwszego pisma w sprawie lub nakazu zapłaty (jeżeli takowy został wcześniej wydany). W takich przypadkach często zdarza się, że korespondencja wysłana przez sąd wraca niepodjęta przez adresata (pozwanego) z adnotacją „nie podjęto w terminie” lub „adresat wyprowadził się”. Co zrobić w takim przypadku aby skutecznie dochodzić roszczeń przed sądem?

W przypadku, w którym stroną pozwaną jest podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców KRS ustawodawca przewidział pewne udogodnienie, i tak korespondencję kierowaną do takiego podmiotu na adres wskazany w rejestrze uznaje się za korespondencje skutecznie doręczoną. Tym samym nawet jeżeli strona pozwana (wpisana do KRS) nie odbierze pisma sądowego, powstanie pewnego rodzaju fikcja doręczenia. Co jednak w sytuacji, w której pozywamy przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą wpisaną do CEIDG lub po osobę fizyczną nie prowadzącą działalności gospodarczej? Sąd w momencie, w którym wobec takiego pozwanego wystąpi jakikolwiek problem z doręczeniem korespondencji, zwróci się do powoda z żądaniem przedstawienia właściwego adresu, pod którym można zastać pozwanego i doręczyć mu pismo procesowe, jednakże często strona powodowa nie dysponuje innym adresem pozwanego niż adres który został wskazany w pozwie.

W takiej sytuacji jedynym dostępnym rozwiązaniem jest złożenie u właściwego komornika sądowego wniosku o doręczenie korespondencji sądowej pozwanemu. Po otrzymaniu wniosku złożonego przez powoda komornik podejmuje czynności zmierzające do odnalezienia pozwanego i doręczenia mu korespondencji sądowej. Często zdarza się jednak, że komornik nie odnajduje osoby pozwanej, a powód zostaje z problemem, gdyż bez skutecznego doręczenia korespondencji sądowej, postępowanie procesowe nie może być kontynuowane. Kolejnym krokiem, jaki może wykonać strona zainteresowana prowadzeniem procesu jest wystąpienie do komornika sądowego z wnioskiem aby komornik podjął próbę ustalenia aktualnego miejsca zamieszkania strony pozwanej – często taki wniosek wskazuje się alternatywnie już we wniosku o dokonanie doręczenia korespondencji. Komornik wykorzystując posiadane uprawnienia może wystąpić do różnych instytucji np. Urzędów Skarbowych, ZUS, banków wnioskiem o przedstawienie posiadanych przez te instytucje informacji na temat zamieszkania pozwanego.

Jeżeli w wyniku zapytań komornika uda się ustalić jakikolwiek inny adres lub adresy pozwanego, Powód musi poinformować sąd o ustaleniu nowego adresu. Wówczas cała

procedura doręczeń ponawiana jest od początku, czyli najpierw korespondencję kierowaną do pozwanego próbuje doręczyć sąd, a jeżeli próba doręczenia dokonana przez sąd będzie nieskuteczna, próbę doręczenia korespondencji musi ponownie podjąć komornik sądowy właściwy dla nowo ustalonego adresu.

Opisywana procedura jest czasochłonna i kosztowana, gdyż za każdym razem próbę doręczenia korespondencji przez komornika musi sfinansować strona inicjująca postępowanie procesowe. Co więcej opisywana powyżej procedura doręczeń komorniczych nie zawsze prowadzi do skutku jakim jest odnalezienie pozwanego przez komornika i doręczenie mu korespondencji sądowej. W takim przypadku, po wyczerpaniu opisywanych powyżej kroków, powód chcąc kontynuować postępowanie procesowe musi wystąpić do sądu, który rozpoznaje sprawę o ustanowienie kuratora dla pozwanego, którego miejsce pobytu nie jest znane.

Wniosek o ustanowienie kuratora musi zostać należycie uzasadniony, a kluczowym czynnikiem do należytego uzasadnienia wniosku jest uprzednie wyczerpanie całej procedury doręczeń komorniczych oraz ustalenie i zweryfikowanie wszystkich potencjalnych adresów pozwanego. W tym celu przydatne może być również wystąpienie przez powoda z wnioskiem o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców lub rejestru PESEL, gdyż często w ten sposób udaje się pozyskać nowe, nieznane dotychczas informacje o potencjalnych miejscach zamieszkania pozwanego. Przeprowadzenie opisywanych działań jest niezbędne aby przekonać sąd, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane i aby możliwe było prowadzenie procesu niezbędne jest ustanowienie dla pozwanego kuratora.

Jeżeli argumenty zawarte we wniosku o ustanowienie kuratora zostaną podzielone przez sąd orzekający w sprawie, sąd ten wyda postanowienie, w którym wyznaczy dla pozwanego kuratora – czyli osobę najczęściej będącą pracownikiem sądu lub profesjonalnym pełnomocnikiem procesowym, i której rolą będzie udział w postępowaniu sądowym za pozwanego i ochrona interesów pozwanego w postępowaniu. Często to dopiero w tym miejscu rozpoczyna się „właściwy” etap procesu, w którym strony zmierzają do uzyskania korzystnego dla siebie rezultatu.

Opisane powyżej działania nierzadko trwają przez wiele miesięcy, co finalnie ma negatywny wpływ na termin rozpoznania sprawy. Niestety jest to jedyny środek prawny dostępny dla stron postępowania sądowego w przypadku nieuchwytności strony pozwanej, nawet jeżeli pozwany celowo unika doręczenia korespondencji i ukrywa się przed komornikiem. Oczywistym minusem tej procedury poza aspektem związanym z czasem są koszty, gdyż konieczność wydatkowania środków na doręczenia komornicze oraz konieczność uiszczenia zaliczki na wynagrodzenie kuratora często stanowi wydatek przekraczający kilkaset złotych, co może skutecznie zniechęcać do inicjowania lub kontynuowania postępowań sądowych o niewielkiej wartości przedmiotu sporu.

Mimo wspominanych minusów (koszty oraz wpływ na czas rozpoznania sprawy) w chwili obecnej opisywana powyżej droga to jedyna dostępna metoda aby prowadzić proces sądowy z pozwanym którego miejsce pobytu nie jest znane.