Czy terminowe vouchery, przeznaczone dla konsumentów są w 100% zgodne z przepisami prawa?

Przedmiotem niniejszej publikacji przeanalizowanie kwestii związanych z możliwością oferowania konsumentom voucherów lub kart podarunkowych uprawniających do skorzystania z określonej usługi lub uzyskania określonego towaru, których termin ważności został z góry określony, a upływ terminu ważności jest równoznaczny z brakiem możliwości wykorzystania vouchera/karty.

Co do zasady żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa nie zawiera zakazu oferowania vouchera czy karty, których termin ważności został określony z góry. Na zasadzie swobody umów takie postanowienie uznawać należy za dopuszczalne. Wydawca vouchera lub karty nie ma również obowiązku oferowania wyłącznie voucherów lub kart ważnych bezterminowo lub których termin i forma wykorzystania zależy wyłącznie od konsumenta. Należy jednak pamiętać o tym, że przypadku konsumentów zasada swobody umów doznaje pewnych ograniczeń, które mają na celu ochronę interesu konsumentów, jako z definicji słabszego uczestników obrotu.

Asumptem do pochylenia się nad omawianym zagadnieniem była lektura uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Słupsku, I Wydział Cywilny z dnia 6 marca 2020 r., sygn. akt I C 3865/19 który wskazywał, że postanowienie umowne stanowiące o tym, że środki uiszczone tytułem zapłaty za kartę podarunkową przepadają po upływie określonego terminu stanowi tzw. klauzulę abuzywną i jest niezgodne z prawem. Wskazany wyrok dotyczył dużej sieci handlowej funkcjonującej od lat na rynku.

W orzecznictwie funkcjonuje również orzeczenie Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie XVI Wydział Cywilny z dnia 28 września 2022 r., sygn. akt XVI C 1595/22, w którym sąd uznał, że zapisy regulaminu kart podarunkowych uniemożliwiające przedłużenie terminu ważności karty podarunkowej lub zwrot wpłaconej kwoty są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumenta. W związku z powyższym sąd nakazał zwrot na rzecz konsumenta całości kwoty wpłaconej w ramach karty podarunkowej oraz zwrot kosztów procesu. Wyrok ten został utrzymany w mocy przez sąd drugiej instancji.

Wskazane orzeczenia nie stanowią oczywiście tzw. „ugruntowanej linii orzeczniczej” jednak nakazują zastanowić się nad tym w jaki sposób przedsiębiorca powinien kształtować zapisy swoich umów i regulaminów. Przytoczone wyroki jednoznacznie wskazują, że wszelkiego rodzaju vouchery, karty prezentowe czy podarunkowe nie powinny mieć charakteru czasowego lub co najmniej muszą mieć możliwość ich przedłużenia ponad okres obowiązywania. W przeciwnym razie uznać można, że jest to praktyka niedozwolona i stanowi klauzulę abuzywną, o której mowa w art. 385(3) pkt 12 tj. w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub w części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania.

Podkreślenia wymaga, że w praktyce obrotu gospodarczego większość wiodących podmiotów oferuje wyłącznie „terminowe” vouchery lub karty podarunkowe oraz nie przewiduje możliwości uzyskania zwrotu środków uiszczonych tytułem ww. voucherów lub kart w przypadku upływu terminu ich ważności. Oczywiście porażka procesowa przedsiębiorcy poniesiona w sporze z pojedynczym konsumentem, nie będzie miała dla przedsiębiorcy większego znaczenia, jednakże przedsiębiorcy powinni być świadom ryzyka ewentualnego postepowania przed Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: UOKIK). Niezależnie od postępowania sądowego (zainicjowanego przez konsumenta) swoje postępowanie może prowadzić UOKIK, który na podstawie przyznanych mu uprawnień, posiada możliwość nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej, której wysokość będzie znacznie większa niż wartość pojedynczego vouchera lub karty podarunkowej.

Ponieważ wszelkiego rodzaju vouchery oraz karty podarunkowe na dobre zagościły w praktyce obrotu, i nic nie wskazuje na to aby w najbliższym czasie miało to ulec zmianie, należy obserwować w jaki sposób na temat tego rodzaju produktów będą wypowiadać się sądy w innych przypadkach. Jeżeli kierunek orzeczniczy wytyczony przez wskazane wyżej wyroki zostanie utrzymany, przedsiębiorcy posługujący się voucherami lub kartami podarunkowymi powinni przyjrzeć się swoim regulaminom i rozważyć ich ewentualną modyfikację.

autor: Wojciech Kościuk- radca prawny